"We zijn met Unica het avontuur aangegaan en dat bevalt heel erg goed"

Een jaar geleden ging de vernieuwbouw van De Koepel in Haarlem van start. De monumentale koepelgevangenis uit 1901 wordt omgetoverd tot een publieksvriendelijk, multidisciplinair gebouw met een 21ste eeuwse standaard qua duurzaamheid en comfort. Unica ontwerpt en realiseert de gebouwgebonden installaties en de WKO. Daarnaast gaat Unica De Koepel en het hotel dat op het omliggende terrein wordt gebouwd, de komende decennia voorzien van warmte en koude voorzieningen.

“Om met beperkte middelen zo’n hoogwaardig gebruiksniveau neer te zetten is een waanzinnige prestatie”, zegt projectdirecteur Paul van Joolingen. Daar sluit André van Stigt van Architectenbureau J. van Stigt zich volledig bij aan. “Het meest bijzondere is dat we het echt samen doen. We hebben vitale coalities gesloten voor tien tot dertig jaar. Dat straalt vertrouwen uit.

De herontwikkeling van De Koepel in Haarlem lijkt in veel opzichten op de renovatie van tramremise De Hallen in Amsterdam, die in 2015 werd voltooid. In beide gevallen wordt een meer dan honderd jaar oud gebouw met veel liefde en zorg nieuw leven ingeblazen. De twee projecten gaan ook over duurzaamheid in de breedste zin van het woord; het behoud van cultureel erfgoed, langdurige samenwerking, technisch maatwerk, flexibiliteit en mensen die het beste in elkaar naar boven halen.

Vitale coalities

Dat de twee herontwikkelingsprojecten zoveel gelijkenissen vertonen, is niet zo vreemd als je weet dat voor een deel dezelfde partijen betrokken zijn. Zoals de prijswinnende architect André van Stigt, die voor het ontwerp tekende. Centraal in zijn werk staan duurzame ontmoetingen tussen mensen. De vernieuwde Koepel gaat ruimte bieden aan academisch onderwijs, een bioscoop, startups en creatieve ondernemingen, horeca, kunst en cultuur. Op het omliggende terrein worden de komende jaren een hotel, studentencampus en sociale huurwoningen gebouwd.
“Het vinden van de juiste gebruikers is cruciaal voor een project als dit”, zegt André. “Ook wil je vitale coalities sluiten met partners, die maatwerk en mensenwerk kunnen leveren. Daarmee bedoel ik bedrijven die technisch vakkundig en flexibel zijn, en waar mensen werken die met hun enthousiasme en daadkracht het verschil willen maken. Want het is een feit: de mensen maken het project. Bij De Hallen hebben we op die manier heel prettig samengewerkt met Unica. Met de herontwikkeling van De Koepel wilden we graag voortbouwen op dat succes.”

Avontuur

Voor projectdirecteur Paul van Joolingen is De Koepel in Haarlem niet het eerste complexe project waarvoor hij de eindverantwoordelijkheid draagt. Hij kent het klappen van de zweep, weet hoe je omgaat met de talrijke stakeholders en ook wat er allemaal mis kan gaan. Dat juist hij vol lof spreekt over Unica, mag je dus best als een compliment beschouwen. “We zijn samen met Unica het avontuur aangegaan en dat bevalt tot op heden erg goed”, zegt hij. “Om de financiering rond te krijgen – het grootste probleem bij dit project – hebben we ervoor gekozen om budgetafspraken te maken met het bouwteam. Dat betekent dat je elkaar moet vertrouwen en elkaar geen vliegen wilt afvangen. Dat klinkt gemakkelijk, maar De Koepel is een van de meest ingewikkelde plots van Haarlem: een monumentaal pand met een unieke vorm. Dat betekent dat je onderweg geheid knelpunten tegenkomt, hoe goed je alles ook voorbereidt. We vragen dus ongelooflijk veel flexibiliteit van onze partners. Unica verzorgt alle installaties, een complexe WKO én staat garant voor de financiering.”

Slim energieconcept

Het enorme atrium van 50.000 kubieke meter vraagt om een slim en afgewogen energieconcept. “Unica heeft vanaf het begin meegedacht over allerlei ingewikkelde vraagstukken. Bijvoorbeeld hoe we een behaaglijk klimaat kunnen realiseren met een bescheiden energiecomponent. We rekenen en vertrouwen op minder dan 12 euro per vierkante meter per jaar voor licht en warmte”, vertelt André. “Het isoleren van de buitengevels en het dak is een duurzame oplossing, die bijdraagt aan de verlaging van het energieverbruik en die tevens zorgt voor een betere akoestiek. In de kelder komt een WKO-installatie. Met het bronnensysteem dat bestaat uit een warme en een koude bron kan Unica De Koepel en het omliggende terrein de komende decennia van energie voorzien.”

Unica tekent ook voor het sanitair, de meet- en regeltechniek, elektra, databeveiliging, watermist, brandpreventie en brandbeveiliging. Leuk om te weten: omdat niet alle techniek in de dikke buitenmuren verwerkt kan worden, blijven sommige functionele installaties zichtbaar voor bezoekers. Om die reden besteedt Unica extra aandacht aan een hoogwaardige afwerking.

Unica heeft vanaf het begin meegedacht over allerlei ingewikkelde vraagstukken

André van Stigt, stichting Panopticon

Topprestatie

De vernieuwde Koepel wordt op 1 september 2021 opgeleverd. Hoewel er tot die tijd nog flink wat werk te doen is, zijn André en Paul nu al erg tevreden over het resultaat. “Integraliteit is een belangrijk onderdeel van duurzame herontwikkelingsprojecten. Toch zijn er weinig partijen die op deze manier kunnen denken”, zegt André. “Unica kan dit, hoewel het in de praktijk af en toe best lastig was om alle disciplines op elkaar afgestemd te krijgen. Het blijft de uitdaging om alle aanwezige vakkennis ook echt optimaal te benutten.”

“Bij een buitengewoon ingewikkeld project als dit, kom je altijd problemen tegen”, nuanceert Paul. “Dat is niet erg. Als je kwalitatief goede mensen hebt die luisteren naar problemen en denken in oplossingen, kom je er altijd uit. En de grondhouding van de mensen van Unica is fantastisch. Ik ben oprecht enorm trots op het team. Om samen met een groep mensen met beperkte middelen, en met respect voor een rijksmonument én elkaar een topprestatie neer te zetten: dat is heel bijzonder.”